Płodność męska to trudny temat. Często wśród mężczyzn owiany milczeniem. Przyjmuje się, że około 30% przyczyn niepłodności leży po stronie kobiet, 30% po stronie mężczyzn, a pozostałe 40% równolegle po obu stronach. Styl życia w XXI wieku znacząco odbiega od tego jak żyli mężczyźni jeszcze 50 lat temu. Życie w pośpiechu, niezdrowe nawyki żywieniowe, zbyt mała aktywność fizyczna, stosowanie używek, ale również zanieczyszczenia środowiska naturalnego, estrogenizacja środowiska powodują ogromne zubożenie w organizmie mężczyzny. Kondycja zdrowia męskiego bezpośrednio znajduje odzwierciedlenie w zdrowiu prokreacyjnym, dlatego specjaliści coraz więcej uwagi poświęcają poszukiwaniu przyczyn męskiej niepłodności i skutecznych sposobów leczenia.
Jak sprawdzić jakość nasienia i zdolność do zapłodnienia?
Każdy mężczyzna, który od 12 miesięcy bezskutecznie stara się o dziecko, zgodnie z zaleceniami WHO i PTA powinien rozpocząć diagnostykę od podstawowego badania nasienia- seminogramu- powtórzonego dwukrotnie oraz konsultacji ze specjalistą- andrologiem. Czas wprowadzenia diagnostyki ulega skróceniu w sytuacji, gdy wiek partnerki przekracza 35 lat.
Słabe wyniki seminogramu – co robić?
Przede wszystkim wyniki seminogramu powinien ocenić specjalista. Chociaż w internecie można znaleźć wiele informacji na temat badań nasienia, porównywanie wyników pacjenta do zakresów referencyjnych Światowej Organizacji Zdrowia może być niewystarczające. Ponadto WHO zwraca uwagę na zmienność wewnątrzosobniczą w ciągu roku podstawowych parametrów seminogramu. Tymczasem lekarz w oparciu o wywiad, badanie fizykalne i inne badania dodatkowe może dokładnie zinterpretować wyniki i podjąć decyzję o postępowaniu terapeutycznym.
Co w sytuacji, gdy parametry seminogramu takie jak morfologia, ruchliwość czy koncentracja plemników są poniżej zakresów referencyjnych? Czy da się coś z tym zrobić? Mówiąc wprost, czy da się poprawić parametry nasienia? TAK! W pierwszej kolejności warto stosować się do zaleceń lekarskich. Znalezienie przyczyny to podstawa, pełna diagnostyka i wyeliminowanie infekcji, zaburzeń hormonalnych czy organicznych przyczyn takich jak żylaki powrózka nasiennego. Kolejnym krokiem zazwyczaj idącym w parze od pierwszego dnia starań jest zmiana stylu życia. I tutaj kluczową rolę odgrywa zdrowa zbilansowana dieta oraz właściwa suplementacja.
Dieta wspierająca plemniki
Podstawą jest zbilansowana dieta, która pozwoli zapewnić pełne odżywienie organizmu i zaspokoić dzienne zapotrzebowania. Należy pamiętać, że dbając o swoje zdrowie i stan odżywienia znajdzie to swoje odzwierciedlenie w potencjale zapłodnieniowym. Są produkty, które będą wspierać męską płodność, ale i takie które będą szkodzić. Każda zmiana stylu życia, nie dieta, tylko właśnie zmiana podejścia do żywienia powinna być indywidualnie dobrana do potrzeb pacjenta. Jeśli sami nie wiemy jak dokonać tego przełomu w życiu warto skorzystać z pomocy specjalistów w dziedzinie dietetyki. Wśród produktów wspierających płodność są: orzechy, pestki dyni, ryby morskie jako źródło kwasów wielonienasyconych, pomidory, pomarańcze, papryka, czy ciemnozielone warzywa. Należy zwrócić uwagę na to co zawiera dany produkt, dokładnie czytać etykiety i starać się wybierać produkty jak najmniej przetworzone. Dodatkowo warto pamiętać o prawidłowym nawodnieniu organizmu. Człowiek składa się w 70% z wody, a więc woda to prawdziwe paliwo naszego życia (dowiedz się więcej: jak poprawić nasienie za pomocą diety?). A jakie produkty warto wyeliminować z diety? Przede wszystkim przetworzone (np. słone / słodkie przekąski, margaryny, gotowe sosy itd.), tłuste wyroby mięsne, kofeinę, alkohol i słodkie, sztucznie barwione napoje gazowane.
Suplementy diety wspierające płodność
Zgodnie z definicją Głównego Inspektoratu Sanitarnego i Krajowej Rady Suplementów i Odżywek suplement diety to dodatek do prawidłowej diety mający na celu uzupełnienie niedoborów. Produkt spożywczy umożliwiający dawkowanie mikro- i makroelementów, witamin czy antyoksydantów. Na rynku dostępne są gotowe mieszanki mikro-, makroelementów, witamin, aminokwasów i antyoksydantów oraz produkty jednoskładnikowe. Tu warto zwrócić uwagę na skład. Czy forma molekuły, którą chcemy uzupełnić jest łatwo przyswajalna oraz kiedy i w jakim towarzystwie ją zażywać. Jest wiele szkół czy brać gotowe mieszanki/preparaty zawierające poszczególne składniki czy każdy z osobna. Tu decyzja leży po stronie lekarza oraz potrzeb pacjenta. Pewne składniki działają lepiej w towarzystwie innych. Wszystko wynika z farmakokinetyki. Najważniejsze to holistycznie podejść do zmian. Zdrowa dieta, zmiana stylu życia i suplementy diety mogą zwiększyć płodność i szybciej przybliżyć się do sukcesu. Należy również pamiętać o tym, że pewne składniki wspomagające płodność można sprawdzić poprzez wykonanie badania krwi. Na podstawie znanego stężenia łatwiej dobrać odpowiedni preparat. Bardzo ważną kwestią, o którą należy zadbać jest również czystość chemiczna zażywanych substancji. Od lat uniwersytety na świecie badają co i jak wpływa na plemnika. Jednym z kluczowych składników są aminokwasy, które odgrywają bardzo ważną rolę.
L-ARGININA
Niezbędnym aminokwasem do rozwoju plemnika jest L- arginina. Wpływa na powstawanie plemników, a w istocie na powstawanie sperminy i spermidyny. Są to główne składowe plemników. Jest również ważna przy produkcji tlenku azotu w organizmie , który wspiera przepływ krwi do genitaliów. Stymuluje męskie, jak i żeńskie libido. Ten aminokwas poprawia ilość/ koncentrację plemników, jak i ich ruchliwość. W diecie codziennej l-argininę można znaleźć w drobiu, rybach morskich, orzechach, płatkach owsianych, słoneczniku. Rekomendowaną dawką l-argininy jest 200mg/ dobę.
L-KARNITYNA
Zasługującym na uwagę aminokwasem jest również l-karnityna. Kluczowy w transporcie długołańcuchowych kwasów tłuszczowych z cytoplazmy do mitochondriów. W mitochondriach (organellach komórkowych obecnych we wstawkach plemnika) zachodzi proces ich utlenienia w celu uzyskania energii do ruchu. Odpowiada również za dojrzewanie plemników w najądrzach. Wykazuje działalność antyoksydacyjną, która polega na wymiataniu wolnych rodników i pochodnych nadtlenku wodoru, a tym samym blokowaniu peroksydacji lipidów. Podaż L-karnityny z acetylo-L-karnityną (ALC, acetylo-L-carnitine) stanowi optymalne zestawienie suplementów celem poprawy jakości nasienia. Badania Micica i wsp. oraz Busseto i wsp. wskazują, że po 3 i 6 miesiącach stosowania preparatu z L-karnityną i acetylo-L-karnityną poprawiły się zasadniczo: koncentracja plemników, ruch postępowy, ruchliwość oraz liczba żywych plemników. Indeks fragmentacji DNA plemników (DFI, DNA fragmentation index) obniżył się istotnie już po 3 miesiącach terapii z dalszą tendencją spadkową po kolejnych 3 miesiącach. W związku z ograniczonymi możliwościami leczenia przyczynowego zaburzeń płodności męskiej słuszną alternatywą wydaje się substytucja związków o działaniu antyoksydacyjnym u subpłodnych mężczyzn w wieku reprodukcyjnym z potwierdzonym stresem oksydacyjnym plemników. Rekomendowaną dawką jest 1000mg/ dobę. Włoskie badanie wykazało, że zastosowanie dawki 3000mg/ dobę ruchliwość plemników badanych pacjentów wzrosła o 75% (z 10,8% do 18%).
CYSTEINA I GLUTATION
Cysteina i glutation to również molekuły, które chronią plemniki przed reaktywnymi formami tlenu. Organizm człowieka jest zdolny do wyprodukowania glutationu. Potrzebuje tylko źródła budulcowego w postaci np.: cysteiny. Naher i jego współpracownicy opublikowali badanie na temat zależności pomiędzy bezpłodnością a poziomem glutationu. Wykazano zależność, iż u mężczyzn z niskim stężeniem glutationu w plazmie nasienia mamy w parze niską koncentrację, ruchliwość plemników oraz ich budowę morfologiczną. A więc glutation będzie wspierała plemniki od strony syntezy materiału genetycznego. Poprawi morfologię plemników ich ruchliwość oraz obniży DFI (DNA Fragmentation Index).
L-TAURYNA
Niedobory tauryny w nasieniu również mogą być przyczyną zaburzonego seminogramu. Główną funkcją tauryny jest regulacja osmotyczności środowiska, w którym zawieszone są plemniki. Poprzez regulację osmotyczności środowiska (plazmy nasienia) oraz środowiska wewnątrz plemnika jako żywej komórki zapobiega to napływom wody z zewnątrz oraz utracie wody na zewnątrz plemnika. Gamety nie zmieniają kształtu, materiał genetyczny zawarty w plemnikach również nie ulega zniszczeniu. Zabezpiecza to plemniki przed ekstremalnymi warunkami i pomaga w zapłodnieniu. Tauryna to strażnik zjawiska znanego od lat zwanego osmozą.
Bibliografia:
1. https://www.gov.pl/web/gis/szczegolowe-wymagania-prawne-dotyczace-suplementow-diety dostęp z dnia 12.11.2021
2. https://www.krsio.org.pl/pl/ dostęp z dnia 12.11.2021
3. http://www.andrologia-pta.com.pl dostęp z dnia 10.11.2021
4. Ginekologia endokrynologiczna część II, Praca zbiorowa pod red. R. Jacha, A. Jakimiuka i M. Krzyczkowskiej-Sendrakowskiej, Gdynia 2021
5. Wpływ L-karnityny i acetylo-L-karnityny na płodność mężczyzn, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020;5(3):143-148.
6. Comhaire, F. The role of food supplementation in the treatment of the infertile couple and for assisted reproduction. Andrologia, 2010, 42, 331-40.
7. Cysteine dioxygenase is essential for mouse sperm osmoadaptation and male fertility. The FEBS Journal
8. Naher, Z. et.al. (2011). Role of glutathione in male infertility. Bangladesh Journal of Medical Biochemistry, Volume 4, Issue 2, (pp. 20-25).
9. Hagen TM, Wierzbicka GT, Sillau AH, et al. Fate of dietary glutathione: disposition in the gastrointestinal tract. Am J Physiology 1990;259(4Pt1):G530-5